Introduction:
ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಉಜ್ವಲ ಯೋಜನೆ (Pradhan Mantri Ujjwala Yojana – PMUY) ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರದ ಮಹತ್ವದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಒತ್ತಾಸೆಯಲ್ಲದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ (LPG) ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ನೀಡುವುದನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಯೋಜನೆ 1 ಮೇ 2016 ರಂದು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರಿಂದ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಬಲ್ಲಿಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ_ballia_ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಯೋಜನೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸ್ವಚ್ಛ ಇಂಧನದ ಮೂಲಕ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಬದುಕನ್ನು ನೀಡುವುದು.
ಯೋಜನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶಗಳು:
- ಬಿಪಿಎಲ್ (BPL) ಕುಟುಂಬಗಳ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಉಚಿತ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಂಪರ್ಕ ನೀಡುವುದು.
- ಹಲಸದ ತೀವ್ರ ಧೂಮದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿ ಮಹಿಳೆಯ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು.
- ಆಂತರಿಕ ಪರಿಸರ ಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು.
- ಮರಗಳ ಕಡಿತವನ್ನು ತಡೆಯುವುದು.
- ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಇಂಧನದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು.
ಯೋಜನೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:
- ಉಚಿತ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಂಪರ್ಕ: ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ, ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಂಪರ್ಕ (ಸಿಲಿಂಡರ್, ರೆಗ್ಗುಲೇಟರ್ ಮತ್ತು ಕನೆಕ್ಷನ್ ಪೈಪ್) ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ವಿತರಣಾ ವೆಚ್ಚದ ಸಹಾಯಧನ: ಸರಕಾರವು ಮೊದಲ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸಿಲಿಂಡರ್ ಖರೀದಿಗಾಗಿ ಸಹಾಯಧನ ನೀಡುತ್ತದೆ.
- ಮನೆಗೆ ಪೂರೈಕೆ: ಫಲಾನುಭವಿಗೆ ಆಧಾರಿತ ಪಹಣಿ ಮತ್ತು ಗುರುತಿನ ದಾಖಲೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಮನೆಗೆ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಸ್ವಯಂ ಸೇವಿತ ಗ್ಯಾಸ್ ಪೂರೈಕೆದಾರರು: ಐಒಸಿಎಲ್, ಬಿಪಿಸಿಎಲ್, ಎಚ್ಪಿಸಿಎಲ್ ಮೊದಲಾದ ಕಂಪನಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪೂರೈಕೆ.
ಅರ್ಹತೆಗಳು:
PMUY ಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ನೋಂದಾಯಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆಯಲು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅರ್ಹತೆ ಇರಬೇಕು:
- ಅರ್ಜಿದಾರರು ಮಹಿಳೆಯರಾಗಿರಬೇಕು.
- ಅವರು ಬಿಪಿಎಲ್ (BPL) ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಅಥವಾ ಎಸ್ಇಸಿಸಿ (SECC) 2011 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿರಬೇಕು.
- ಅವರಿಗೆ ಹಿಂದೆ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಂಪರ್ಕವಿರಬಾರದು.
- ಅವಧಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಪೂರೈಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳು, ಹೆಸರು, ವಿಳಾಸ, ಆದಾಯ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ಇದ್ದಿರಬೇಕು.
ಅಗತ್ಯ ದಾಖಲೆಗಳು:
- ಆಧಾರ್ ಕಾರ್ಡ್
- ಬಿಪಿಎಲ್ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಅಥವಾ SECC ಪಟ್ಟಿ
- ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ವಿವರಗಳು (ಜನಧನ್ ಖಾತೆ ಇರಬಹುದು)
- ಪಾಸ್ಪೋರ್ಟ್ ಸೈಜ್ ಫೋಟೋ
- ವಿಳಾಸ ದೃಢೀಕರಣ (ರೇಷನ್ ಕಾರ್ಡ್, ವಿದ್ಯುತ್ ಬಿಲ್)
ಯೋಜನೆಯ ಹಂತಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಧನೆಗಳು:
- PMUY 1.0 (2016): 5 ಕೋಟಿ ಬಿಪಿಎಲ್ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ 3 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಗುರಿಯನ್ನು 2018 ರ ಕೊನೆಗೂ ಮುಗಿಸಲಾಯಿತು.
- PMUY 2.0 (2021): ಪುರಸ್ಕೃತ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ, ಒತ್ತಾಸೆಯಲ್ಲದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ, ಮೀಸಲು ವರ್ಗಗಳ (SC/ST) ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ, ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಂಪರ್ಕ ವಿತರಿಸುವ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ದಾಖಲೆಗಳ ಬೇಡಿಕೆಯಿಲ್ಲದಂತೆ ಸುಲಭೀಕರಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು:
- ಆರೋಗ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ: ಸಂಶೋಧನೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅಡುಗೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಧೂಮಪಾನದಿಂದ ರೋಗಭೀತಿಯು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.
- ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನ: ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ತಲೆದಾರರಾಗುವ ಮೂಲಕ ಗೌರವ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
- ಸಮಯದ ಲಾಭ: ಕತ್ತಲುಹತ್ತಿದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಧನವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಯ ಉಳಿಯುತ್ತಿದೆ.
- ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ: ಮರಗಳ ಕಡಿತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನ ಕಾಪಾಡಲು ಸಹಾಯವಾಗಿದೆ.
ವಿತರಣಾ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು (2024 ರವರೆಗೆ):
- 9.6+ ಕೋಟಿ ಉಜ್ವಲ ಕನೆಕ್ಷನ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
- ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಮೊದಲಾದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಫಲಾನುಭವಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
- ಉಜ್ವಲ 2.0 ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 1.6 ಕೋಟಿ ಹೊಸ ಸಂಪರ್ಕ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
ಸವಾಲುಗಳು:
- ಕೆಲ ಬಿಪಿಎಲ್ ಕುಟುಂಬಗಳು ರೀಫಿಲ್ ಮಾಡಲು ಹಣದ ಕೊರತೆಯಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿಲ್ಲ.
- ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಿಲಿಂಡರ್ ನಂತರದ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಸಬ್ಸಿಡಿ ವಿಳಂಬವಾಗುವ ಸಮಸ್ಯೆ.
- ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟಲು (refill) ಸೌಲಭ್ಯ ಕಡಿಮೆ.
ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಉಜ್ವಲ ಯೋಜನೆ ಭಾರತದ ಇಂಧನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದುವರೆಗೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮಹಿಳೆಯರು ಇದರ ಲಾಭ ಪಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಯೋಜನೆಯ ಮುಂದಿನ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾಸ್ ರಿಫಿಲ್ಲಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಬ್ಸಿಡಿ ಹಾಗೂ ಅರಿವು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ.